TUHUN KIA
HEHPIHNA HUN??
Tamtakte’n I theihdan un, tuhun
pen “hehpihna hun” chih ahi. A diklouhna a om kei a, ahih hang in, “tuhun
hehpihna hun” i chih chiang in, thukhunlui hun pen “huhamna
hun/hehpihna omlouhna hun” chih toh ki mekmat khanak hi. Mi tamtak te’n
thukhunlui hun a Pathian in na asepdan a gen/sut chiang un huham sut mahmah ua,
hehpihna neilou a Pathian gamtang zial zial ahi chih ngaihdan nei uhi. Second
century hunlai a theologian Marcion of Pontus kichi pa bang in Thukhunlui laibu
a Pathian pen a gilou mahmah, a huham mahmah, thikthuse mahmah leh phok mahmah
dan in mu a, Thukhunthak a Jesu pen hehpihna a dim in mu hi. Huchibang ngaihdan
leh muhdan aneih ziak in Thukhunlui a Pathian pen, Thukhunthak a Pathian sang a
niamzaw in koih hi. Huai phet in Khristian khangthu a akhatveina ding in ama
deihdan in Laisianghthou sung a bu om dite hon lemkhawm/kaikhawm hi. Huai ah Thukhunlui bu tengteng pai a, Thukhunthak ah Paul leh Luka gelhte chouh “adik
ahi” chi in pom hi; huaite le’ng avek in apomkei a, a deihlouhna te eukhe lai hi.
Marcion sinsakna zuite “Marcionites” kichi a, Jesu Khrist 100% mihing
hong suahna gingtalou uhi. Huchibang ahih ziak in ama damlai mah in “heretic”
“sinsaktu diklou” chi in saptuamte’n ana nial uhi. Polycarp in houh, “satan ta
masapen” (the first born of satan) ana chi hial hi. Huai ahih ziak in, thukhunlui
a Pathian huham bang a gamtang a akilatnate hehpihna omlou mah hia chih tamlou
en ding ihi.
1.
Adam leh Eve- Genesis 3 ah Pathian
thu manglou a akhelhdan uh akimu a, akhelhtak un Pathian in a gawtpah kei hi. Tang
14-19 kikal ah gul a hamsiat a, numei nauneih natna a behlapsak a, lei (ground)
a hamsiat a, pasal kiang ah, khoul kai puap puap in ann na neta ding a chi hi.
Genesis 3:1-7 tan ah Adam leh Eve thumanlouhna leh khelhna aki mu a, tang
14-19 ah Pathian apan thupawt aki mu a, huai tegel kikal tang 8-13 ah Pathian
hehpihna kimu hi. Na khelh nini in na si ding china pi in, akhelh tak un
Pathian amau toh kihoulou in om bilbel pahlou a, nidang a aveh ngeidan mah in
vaveh thou thou a, va houpih hi. I Pathian pen angeingei hi, ahih hang in
mihing pen ana khialta hi. Pathian in athu theisa hina pi, va kanchian hi.
Hehpihlou hileh, bangmah gense lou in taisan thei hi. Ahih hang in, Pathian in
a tungtangthu uh ava kan-na ah a awlmohdan leh a hehpihdan kilangsak a, kisik a
ngaihdam a ngetpah na ding uh hunlem bawlsak hi. Ahih hang in kisik a ngaihdam
nget nak sang in, ana kingohtuah vengvung zosop uhi. Mahni khelhna mulou a midang
khelhna ngen amuh ziak un Pathian in a hehpihna a latsak lam mulou/theilou uhi.
Eden huan apan Pathian in a delhkhiatma in tang 21 ah, Adam leh Eve Puansilh
ding savunpuan pelai hi. Thumanglou nana tuh guaktang a paisak thei hina pi in,
thumangloute a hehpihna ziak in akivatna ding uh savun pelai hi.
2.
Mi giat kia kihawi na- Noah (Genesis 6-8)
Khovel khangthu a khelhna ziak a mihing ki gawtna nasa mahmah khat ahi hi.
Mihingte’ khelhna a nasatluatziak in, Pathian in tuichiim in gawt dek a
midiktat omsun Noah kiang ah long sui ding in gen hi. Noah in long a sui zoh
tak in Noah leh a innkuante, azi toh ata thumte toh a tate’ zite toh long ah
tuang ua, huaizoh in Pathian in a long kongkhak uh khak sak hi. Ni 40 leh zan
40 sung guahzu a, lui te lei a pan in hong pawtkhia ua, leitung pumpi ni 140
sung tui in tum hi. Tui in leitung pumpi a tup sung in, long a tuanglou peuhmah
ganhing hi in mihing hitaleh sivek uhi. Mulkim huai petmah hi. Ahih leh,
Pathian’ hehpihna koi ah om ahi dia le?
Noah in long a suih sung kum 100 chi le a om a, kum 120 chi leng aom hi.
Kum 100 lut ahi chite’n Genesis 5:32 leh Genesis 7:6 pansan ua, kum 120 lut ahi
chite’n Genesis 6:3 pansan uhi. Koipen pom ding ahia chih I sut kei ding. Ahih
hang in a chiang mahmah khat tuh Noah in long a suih sung kum 100-120 chihna
ahi hi. Kum 100 val bang khovel mite’n kisikna ding hun nei uhi. Nikhat thu a
Pathian in Noah te innkuan leh ganhing te bitna ding van apan long apiak suk ahi
kei a, nikhat thu a guah azuksak le ahi kei a, nikhat thu a tuichim a tunsak
leng ahi kei hi. Kum 100 val vingveng a lamsak leh aki sak kholhsak ahi. Midang
te’n kum 100-120 sung kisikna ding hun nei uh chihna ahi. Noah tungtawn in
Pathian in a gawt dingdan za ding ua, ahih hang in kisik lou uhi. Pathian in
ahehpihna hiai mite lak ah leng kilangsak hi. kum 100 sung Pathian in ngak
ngitnget hi.
Noah in long asuih pen agintak kei ualeh leng, ganhing tengteng hong
paikhop lai un thillamdang (miracles) mu ding uh a, huai kia le gintakna na
ding a hunlem ahi. Ganhing teng samkhawm thei mawk, ganhing teng hong paikhawm
mawk, chih pen thillamdangtak ahi. Hong paikhawm ganhingte amuh maimai un le
Pathian’ thu ataktak ahi chih gintak theihna hunlem (chance) neilai uhi.
Bangziak in? Long aki zoh khit, ni 7 sung in a long a tuang di teng paikhawm
uhi Genesis 7:4. Huaimun ah le ni 7 sung kisikna ding hun nei ua, Pathian in
hunlem pe lailai hi. A hehpihna lak lailai hi. Guah azuk tung, Pathian in long
akhak nailouh lai in le long ah tuanna ding hunlem nei uhi. Ahih hang in kisik
utlou ua amau utdandan in om veve uhi. Toupa hehpihna kum 100 bang a tan pen uh
ngei ngaihlou uhi. Toupa’ hehpihna tang lotel uhi, Pathian hehpihna kilang lua
hi.
3.
Sodom and Gomorrah (Genesis 18-19)
tutan a akigen mang moh, “sodomy”chih thumal hong pawtkhiatna Sodom
leh Gomorrah te Pathian in a halmangna apan ahi. A khelhna uh a nasat luat ziak
(18:20) ban ah homosexuality tawkohukna (19:4-5) ziak in Pathian in a
khozang un halmang vek hi. A hihleh amau hehpihna tanglou leh mulou ahi di uam?
Genesis 18:20-30 tan I et leh Abraham in Toupa kiang ah Sodom leh
Gomorrah gawtlouh a aomtheihna ding ua panla ahihdan a kimu hi. Hehpihna atan
dan uh, mi 10 (18:33) midiktat omleh le hawi ding ahihdan Toupa’n a gen hi.
Khonih hilhial sung ah mi 10 bek in Pathian lung ana tuahlouh uh tuh khawk
petmah uhi.
Huaikia
le ahi kei a, Lot te inn ava buluh sawm lai un, angel nih tegel in amit uh
delsak hi (19:11). Hiai hun in le ki ngaihtuahna ding chance nei uhi. Setak a
abawlsawmte uh huchibang a thil hihthei ahih uleh, mi maimai hilou ding uhi
chih ngaihtuahna a om thei hi. Thillamdang (miracles) mah in Toupa’n a
kisiktheihna ding uh hunlem pelai hi. Kisiktheihna ding zankhat mawngmawng nei
uhi, a ninawn zingkal a Pathian in halsiang pan ahih man in (19:15) Hiai kia leng
ahi kei a, angel nih te’n Lot kiang ah, na makpa te le hilh in, Sodom leh
Gomorrah Pathian in suse ding ahi achi ua, Lot in ahilh a, ahih hang in amau agingta
kei uhi (19:12-14). Hiai ah leng hehpihna tang mahmah uhi. Lot in agen pen
gingta uh henla, kisik uh henla, hileh Lot te innkuan bel in hing thei ding uhi.
Ahih hang in akisik kei ua, Pathian hehpihna a ngeingaihlouh ziak un mangthang
vek uhi.
Tua atung a igenteng tungtawn inle
Pathian pen hehpihna hau leh zaidam ahihdan kimu thei hi. Tua I gelh louh Bible
mun tampi ah leng hehpihna neilou a huham tak a Pathian gamta bang a kilang akisakna
tampi omlai hi. Huaite awl awl a entou ding ihi. I theihdia poimoh khat tuh,
Pathian’ hehpihna leh zaihdamna pen Pathian’ diktatna toh i ki kalhsak louh
ding, huan, atuam a leng I koihlouh ding ahi. Hiaiteng I etkhop louh chiang in
mihoihlou te tung ah thudik in vaihawm ngeilou ichi khazel a, alehlamtak ah
Pathian in mi gawt pahpah chi in huham I sakha zel hi. Hehpihna leh diktatna
toh vaihawm leh asem I Toupa ahi hi. Huai ahihman in, Thukhunthak a Pathian toh Thukhunthak a Jesu pen a zaihdamdan uh kibang, mihingte hon itdan uleh hon
huaidan uh kibang ahi chih I phawk a, I theih a, I let kip tinten ding ahi. Toupa’n
nang le hon it hi. Nikhat ni chiang in na hunhoih tengteng hong bei ding a, na
si ding a, kisikna ding hunlem namu nawnkei ding hi. Tulaitak, tuhun mahmah,
Pathian apan hunlem namuh ahi. Mansuah kenla, na khelhnate Pathian kiang ah
ngaihdam ngen in, hon ngaidam ding a mansa ahi.
Psalm 103:8, “Toupa tuh lainatna a
dim, mi hehpihtheitak, lungnel tak, chitna hautak ahi.”
Gelhtu
Mr. Liansuanthang H.
0 Comments