I Gam Politics ah Saptuam-te Panlakna Poimoh Kin
Tulai Manipur
Government nasep dante i muh chiangin i gam politics dinmun lauhuai dan,
lunghimoh huai dan, lungphawng huai lua ahihdante i thei chiat uhi. Hun bangtan
hiam paisa apan i pupa luahsa gam, i pupa hon
satsak gam leitang tunga paulam tuamtuam zanga government in Reserved Forest,
Wetland, Wildlife Sanctuary, Eviction, Park leh Suangphuh kibawlte i muh
chiang un i nakngek hon dotkha in na i sa petmah uhi. I politics dinmun siat
dan leh hoih louh dante pona chiat i hiding ua social media tuamtuamte, local news
leh vantang houlimnate tungtawn in i sekhia zel uhi. I kahna aw, lungkhamna aw
suakte, beidotna kampaute hiai platforms-te
tungtawn in i suahkhia uhi. Kuapeuh a neu-a-lian, a tek-a-khang in i gen
kheukhou ua, ahihziakin, bangmah hihthei i neikei uhi. Kihehpihhuai kasa mahmah
hi. Pathian thumanlouh ziaka Judate, Babylon gam a hawlmang (exile) a om lai ua, Babylon lui gei
khawnga tu a Zion ngai a kap a (Sam 137:1), “Mi gam peuh ah Toupa la bang chiin
i sa thei dia?” (v. 4) chi a dotna a kidot lai uh toh ka teh hi. Judate gamdang
(Babylon) ah puakmang in om ua, himahleh, tulel dinmun in i pupa hon satsak
gam mahmah ah hawlkhiat a ki-om maimah di bangta hi. Om bang hilehang, i
Pathian hing i bethei ding uam? Kuapeuh a dia kivelthakna ding om lua eive chih
hon ngaihtuahsak hi.
I Gam Politics ah Saptuam-te Kihel Kin Poimoh
I gam
politics toh kisai a mipite gensaktu ding, panla masa dinga i telte (MLAs), ei
hon humbit dinga i political issue-te sual dinga i muan mahmah uh sum-le-pai,
tha-le-zung a i panpih, i thumpih gige uh i nam sepaihte, leh i CSO heutute un
panlak theihna tenga lak nung ua hiai bang dinmun a om lai i hihman un i
politics toh kisai in saptuam in bang chibang a panla a role play ding? Or bang tan politics a kihel (involve) ding chihte kei mimaltak in dotna poimoh kasa mahmah hi.
Panlak theihna teng alohsap nunga Pathian hatna muanga saptuam in ma ahon kaih
a pan (initiative) poimohtak ahon lak
ding poimoh kana sa gige a, selua lawmlawm dingin ka gingta kei a ziak tuh Lai
Siangthou toh kikalhna om in ka mukei hi, ban ah lametna liantak ka neih ziakin ka
ngaklah mahmah hi. Mi khenkhat muhdan in saptuam politics thil a kibuallouh
ding chi in boundary lianpi abawl uhi.
Boundary bawl apoimohna om tham a, himahleh,
tu i dinmun in saptuam-te nasatak a politics a kihel a role poimohtak la dingin ahon phutluih in ka mu hi. Bangziakin? I
gam in gam itna diktak, mipite itna diktak, Pathian’ mission nasepna, leh
siangthouna toh politics saina apoimoh petmah hi. Kingohtuahnate,
kimuanlouhnate, sum-le-pai deihtaknate, thuneih utnate, leh a dangdangte ziakin
i gam political issue-te saikhak (deal)
a omlou a, i politics dinmun selua ahihman in politics siangthou a lunglut
Pathian hatna toh saptuam-te panlakna in lohchinna hon tun ding hi. Ban ah, mipite’n
saptuam ah kinepna lianpi; khalam, salam, lungsim, ginna, hindan ding tanpha i
neih ziak un saptuam-te nasepna ah muanna kinei lian mahmah hi. Huaiziakin, Pathian
hatna muanga saptuam-te panlakna lou in i political
issue-te uh i hihveng zoukei ding uhi. Saptuam-te i gam politics ah tua
akihelna sang ua nasa zawsem a hong kihel ua ma hon kaih uh alunggulh huai
mahmah hi.
Lai Siangthou Leh Politics
Pathian
in anam tel Israelte politics a saidan gensau ngailou in
Thukhun Lui ah chiangtakin i muthei uhi. Joseph (Egypt) leh Danel (Babylon) politics
ah kibual ua, role poimohtak
government ah alak ziak un amau vaihawm sungin a gam uh lohching mahmah hi.
Zawlnei Amos politics a kihel in Israelte politics leh social issue-te nasatak
in atangkoupih hi. Thukhun Thak ah, John the Baptist leh Jesu Khrist in leng
politics leh social issue toh kisai agen uhi. Lai Siangthou a Pathian’
thaunilhte, mizatte leh zawlneite’n dikloutak a politic sai a vaihawmte dem in
diktaka vaihawmna a tangkoupih uhi. I gam politics a saptuam-te’n role poimohtak a lak uh tuh khami/khalam
vailouhna (spirituality) minsiatna (detract) ahikei hi. A taktakin, Lai
Siangthou sinsakna toh kituak a politics akibual a role poimohtak lakna tuh khamitna ahi. Khamitna kichi politics leh
social issue-te toh kizomlou/kisaikhalou tuh khamitna taktak hi hiam chih
ginmohhuai leh dottuak (questionable)
ahi. Banah, Lai Siangthou deihna banga gam-le-nam itna (patriotism) tuh khamitna ahi. Pathian in a thilsiamte enkaitu (good stewardship)
hidinga gingtute hon nagot sepsuahna ahi. Huaiziakin, saptuam heutute’n i political issue-te ah role poimohtak a hon lak ua, political solution omtheihna dinga khuam
poimoh pen ahihdan uh thei a socio-political
issue-te ah nasa zawsem a pan hon lak ding i lamen ahi. Tu i gam politics dinmun
ah saptuam in role poimohtak alak kin
poimoh hi.
Politics tuh Pumpelh Theihlouh ahi: Pathian’
Mission
Hun
paisa in Khristian-te, Or Saptuam-te Tanchinhoih (gospel/mission)
hilhchetna bukim zoulou deuh in khalam hotdamna kia in hilhchetna i pia uhi. Pathian’
mission i chih chiangin khalam hotdamna kia ngaihtuah in a om hi. Himahleh,
tuni chiangin Pathian’ mission zaa leh bukim zaw in i kihilhchian ua i thei
uhi. Kipahhuai lua! Ahihziakin, a taktakin i theihsiam leh sinsakna luipen i
paikhia thei taktak naikei ua, huaiziakin, i mission muhdan in politics leh
social thilte i huam khasak thei taktak kei uhi.
Pathian’
mission (The Mission of God/Missio Dei)
ahihleh Jesu Khrist a Pathian hotdamna thiltup leh nasep in mihingte pumpi (holistic mission) hotdamna ahuam khasak hi.
Pathian hotdamna tup-le-ngim in khalam hotdamna kia ahikei a, taksalam phetlou
in i tawndawn, paidan, i gam leitang-te (society,
socio-politics) tengteng ahuam tel hi. Huaiziakin, tu i political issue-te
leng Pathian’ mission lakah seh khat ahi. Pathian in Israelte a hotkhiak lai in
a khalam kia uh hon khia lou in a taksa uh banah gam leitang ah zalenna apia
lai hi. Jesu Khrist in khalam kia a hihdam kei a, taksa damloute leng ahihdam
hi. I mission muhdan uh etthak a, politics leng Pathian’ mission laka khat ahi
chih lungsim toh i et poimoh ahi. Huaiziakin, hotdamna kichi tuh khalam kia
hilou in a khenlam a mihingte hinna leh a ki-uk theihna (politics) leng a telkha hi. Toupa’ Thumna in agen chiang hi: “Na
gam hong tung hen. Na deihlam van a kihih bangin lei ah leng kihih hen” (Matt
6:10) i chi uhi. Pathian’ Lalgam lei ah tung ding dinga gingtute lamet ahi a, i
tun dingin i mohpuak uh ahi. Politics tuh Pathian’ mission laka telkha ahihman
in i pumpelh theikei uhi. Pathian hon thupiak mission nasepna i sep ding mah ahihman
in politics a saptuam siangthoutaka kihel ding ahi.
Bang Chibang a Panla Ding?
I gam
politics dinmun in saptuam-te “prophetic ministry” nasepna a phutluih hi.
Zawlnei/ prophetic i chih chiangin i political
solution omtheihna dinga mipite sik-le-tanga policy, structure, leh issue tuamtuamte, Pathian leh Jesu
Khrist min a houlim a kikum a genkhawm ding chihna ahi. Nasep theihna tampi om
mahleh, i context ah, hiai nasepna
apoimoh pen hi. I context et in, i
nam heutute, MLAs leh CSO heutu tuamtuamte’n panla mahle uh kiguptuamnate,
mahni thu deihnate, leh sum-le-pai in vaihawm abat ziakin a lamzang thei taktak
kei hi. Huaiziakin, hichibang hun a Pathian’ thaunilhna tang saptuam heutute’n initiative or panla a nam heutute, nam
sepaihte, saptuam heutu tuamtuamte, MLAs or politicians, dan siamte, pilna
siamna neite laisiamte platform khat
a piikhawm a i gam maban panlak didan nouneltaka thumna toh Lai Siangthou
deihdan a genkhawmpih zel a apoimoh bang zel a consultative meeting sam a, panlaknate pulak a mipite theih dinga
puangkhia zel dia ma hon kaih uh alunggulh huai petmah hi. Kimohsa mailou a, i
hihkhelhsate apan ki-etthakna nei a, khekhat suankhawm a politics kichi Pathian’
mission ahi chih lungputna toh en a kal i suan i gam in apoimoh petmah hi. I
gam a dia thumna nei in pan i la ua, pulpit ah i awlmoh leh vei thu hoih leh
manpha taktak i gen ua, i hihhoih uhi. Himahleh, thumna nei gige ahihziaka i
mohpuakna semsuah lou a gal et thoh in gah a suang taktak kei ding hi. Thumna a
kalsuanna ban suan beh lai ni. Thum in sem lehang lohchinna om theipan ding hi.
Huai dingin saptuam-te leh Khrist a gingtute’n political solution om
theihna dinga pilvangtak a pan i lak uh hun luata ahi. Dai maimai thei i hinawn
kei ua, Pathian hatna muanga khut lik a kalsuan hun ahita (Thagum zanga sisan suahna gen ka hikei). I gam abit keileh saptuam
leng abit kei zawsem ding hi. Huan, saptuam in hiai bang hun a kituahna ding,
pankhawmna ding, kineksiatnate, diktatnate, chihtaknate, kimuantuahna thute
naktak a atangkoupih ding ahi.
Atawpna dingin, saptuam
heutute thu ngaikhia a, Pathian in amaute tungtawn apan i political solution omtheihna dinga ahoupihnate kuapeuh in ngaikhia
in zui lehang i lohching ding hi. Huan, saptuam in hangsantak a kampau toh
gamtat a thudik (forthright),
bawlhoihna thu (constructive), leh
kilamthakna thute (innovative)
nasatak a agen poimoh ding hi. Alehlam ah, i daih dide leh kuapeuh i suaktak
kei ding ua, i pupa satsa gam ah puakmang in i om ding ua, phetlou in, zalentak
a i Pathian hing biakna tanpha uh kham in hong om ding hi. Huaiziakin, saptuam-te/gingtute
tuh hichibang politics dinmun hoihlou laka “chi leh vak” (salt and light) hidinga sapte i hi uhi (Matt 5:13-16). Chi in a
kisia (decay) dilak a kemhoih leh a
dal bangin saptuam-te tuh i gam politics dinmun setak laka Pathian hatna toh
hon humbit dinga panla thei omsun ahi. Saptuam in ma hon kaih a pan nasatak a hon
lak chiangin i nam heutute lakah kilemmna, pankhawmna hong om ding a huchiin i
politics ah kikhekna hon tun ding hi. Politics apan a suahtakna leng Pathian’ hotdamna
nasep a tel ahihdan theisiam a A’ mission a ngaihtuah a panla thak thei dingin Toupa’n
simtute hon vualzawl hen.
By
Kapsuanmung
youngreformed@2023
0 Comments