Pathian khat a mi thumte (Trinity)
Leitung
ah sahkhua tampi om mahleh Pathian diktak khat kia a om hi (Deut. 6:4; I Cor.
4; Eph. 4:6). Huai Pathian tuh Lai Siangthou a kigen Abraham Pathian, Jakob
Pathian leh Isaac Pathian ahi. Pathian khat kia om a, himahleh, mihihna,
omkhiakna leh nasepna ah thum a pha hi. Hiai tuh thudik Laisiangtou hon
sinsakna apa a kithei thei hi. Pathian khat a mihihna thum om khia genna in
thumal “Trinity” akizang hi. Trinity thumal Lai Siangthou ah omkei mahleh,
Pathian khat a mi thum om ahihdan mun tamtak ah a muhtheih hi. Pathian a mi
thumte tuh Pa, Tapa leh Kha Siangthou ahi uhi. Pa tuh Tapa hilou, Tapa leng Kha
Siangthou ahikei hi. Mihihna tuamchiat nei mahle uh thilneih leh hihna kibang
(same essence) ahihziakun “Khat” ahi uh chih theihchet mahmah ding ahi (Matt.
28:19; 2 Cor. 13:13; Eph. 4:4-6; I Cor. 12:4). Huan, a thum ua om hun kibang
(co-exist), kikim (co-equal) leh tangtawn Pathian (co-eternal) ahi uhi.
Trinity
tuh Lai Siangthou a thugin poimohtak khat ahi. Trinity tungtawn in Pathian a mi
thumte i thei thei uhi. Himahleh, theihsiam haksapi leh theihsiam sipsip zoh
ding ahikei hi. A thum ua Pathian ahi vek uhi. Kikim lel hilou in akibang
ahihman un, a neuzaw, a lianzaw tuam a om kei hi.
1. Thumal Trinity hong piandan
Trinity
thumal tuh Antioch khomi Theophilus in AD 200 vel a Pathian a mi thumte genna
dingin ana phuak hi. Greek thumal “trias” apan hon lakkhiat ahi. Tua
nung kumzabi 2 vel in Tertullian in Latin pau a “Trinitate” hon zanga,
English in “Trinity” chih hong suak hi.
2. Trinity thugin toh kisai a Saptuam masate buaina
Trinity tuh theihsiam haksapi ahihman in saptuam heutu masate leng hiai thu ah gindan kibatlouhna ziakin kiselna nasatak ana om a, gindan diklou tampitak leng ana piang khiakloh in pawl bangzah hiam nohkhiak (ex-communicate) in ana om uhi. Saptuam heutu masa tampite’n “Logos” tuh mihing hilou thilsiam tungtawn a sa hong suak ahi ana chi uhi. Mi tamtak in Jesu Christ leh Kha Siangthou tuh Pa Pathian toh kikim leh kibang in ana koih kei ua, Pathian sanga niamzaw leh Pathian apan pot peuh a chi uhi. Huaiziakin, Ecumenical Councils tamtak sap in ana om hial hi. Hiai councils te lak ah, abikin Council of Nicea 325 AD Asia Minor (modern Turkey) ah sap in ana om hi. Hiai ah Trinity buaina genkhawm in om a, Arius leh St. Athanasius nasatak in kinial uhi. Arius in Pa, Tapa leh Kha Siangthou a kikhen vek ahi ua, Pa in Tapa hihna tuam amah suun (Homoi-Similar + Ousion= Substance, Homoiousion= Similar Substance) abawl ahi. Aziak tuh Tapa mihing Mary akipan hong pian ziakin a chi hi. Thilsiam dangte toh kibang chihna lel a suak hi. Athanasius in Tapa tuh Pa toh a kibang/kikim (Homo- Same + Ousion- Substance, Homoousia= Same Substance), tangtawn a om gige achi hi. Arius leh a nungzuite’n a pom kei uh, Pa leh Tapa kikim leh kibang ahih un Pathian khat sangin a tamzaw ding hi. Christiante’n Pathian khat om (monotheistic) gingtate i hi a chi uhi. Himahleh, Trinity gingta lamte’n Tapa, Pathian sanga neusakna in Tapa poimohna kiamsakna ahi a chi uhi. Kinialna zoh ahih in Arius tuh nohkhiak khiak ahi. Hiai Council a Trinity sinsakna diklou apan saptuamte venbit a omna dingin Nicene Creed hon gelhkhia uhi.
3. Trinity thugin toh kisai Lai Siangthou hon sinsakdan
Trinity
thumal Lai Siangthou a kimu kei himahleh, Lai Siangthou taklatte apan Pathian
khat a mi thum om ahihdan a chiang mahmah hi. Huaiziakin, Lai Siangthou in a
gen bangbang gintak leh pomkip ding ahi.
Gen.
1:26 Pathian in, “I kibatpih, ei mahmah bangin mi i bawl dia..” a chi hi.
Hebrew pau a Pathian min “Elohim” a kizang
hi. Hebrew pau a “him” a kizat
chiangin khatsang a tamzaw (plural) genna in akizang hi. Hiai a hon sinsak tuh
Pathian a mi thumte ahi. Gelh dang Gen. 11:7 leh Isa. 6:8 ah leng a muhtheih
hi. Pa, Tapa leh Kha Siangthou hihna tuamchiat (different persons) nei ahi uh
chih Lai Siangthou in hon sinsak hi. Pathian a mi thumte (Triune God) tuh
thuneihna, itna, hehpihna, vaihawmna, siangthouna, theihna, pilna, hoihna leh
thilhihtheihna tengteng ah kikim vek ahi ua, khat lianzaw, khat neuzaw in a om
kei uhi. Pathian a mi thumte hihna tuamtuam nei ahihdan uh i taklang ding hi:
(a) Pa Pathian: Pa Pathian ahihna (Phil. 1:2), thilsiamte bawltu (I Cor. 8:6;
Eph. 3:14, 15; Heb. 12:9; Jas 1:17), Israelte teeltu (Deut. 32:6; Isa. 63:16;
Jer. 3:4; Mal. 1:6; 2:10), gingtute Pa ahihna (Matt. 5:45; 6:6-15; Rom. 8:15; I
John 1:3) leh Trinity a min masa leh Tapa toh kizopna (John 1:14, 18; 5:17-26;
14:12-13) chiang takin Lai Siangthou ah i mu thei uhi.
(b) Tapa Pathian: Tapa Pathian ahihna (John 1:1; Tita 2:13), Pathian Ta chihna bang
in a kisam zel, ahi gige bel ahi kei, Pa apan tangtawn a suakkhia (John 1:14,
18; 3:16, 18; Gal. 4:4), mihing bang a hong pianna leh Messiah Pathian teel
ahihna (Matt. 8:29; 27:40; 26:63; John 1:49; 11:27) i mu uhi.
(c) Kha Siangthou Pathian: Kha Siangthou Pathian ahihna (Nas. 5:3-4), mihihna (John 14:16,
17, 26: 15:26; 16:7-15; Rom. 8:26), Pilpen hihna, Itna leh lainatna nei (Isa.
63:10; Eph. 4:30), Mihingte siangthousaktu (I Cor. 6:11), Pathian kia neih
hihnate Kha Siangthou in nei vek (Heb. 9:14), Pathian kia septheihte Kha
Siangthou in semkhia (Gen. 1:2), Pa leh Tapa toh kikhen ngeilou in a semkhawm
gige hi (Matt. 28:18), Utna nei (Nas. 16:7; I Cor. 12:11) leh thuneihna (Luk.
1:35; 4:14; Nas. 10:38; Rom. 15:13; I Cor. 2:4) chiangtak in i mu uhi.
Huan,
Pa in Tapa khovel ah hon sawl (John 3:16), Tapa tuh Pa kia a kiknawn (John
16:10), Pa leh Tapa in Kha Siangthou khovel ah a sawl (John 14:26; Nas. 2:33)
hiai teng in leng a tuamchiat ahi uh chih a hilhchian hi. Pa tuh Tapa ahi kei
a, Kha Siangthou tuh Pa/Tapa ahi sam kei hi. Jesu Christ baptisma tanna ah leng
Trinity om ahihdan a muhtheih hi. Pathian Kha, vakhu bang a, Pathian Aw in,
“Hiai ka Tapa deihtak, ka kipahna mahmah ahi” a chi hi (Matt. 3:16-17). Trinity
tuh thupiak thupipen “Great Commission” Matt. 28:19, “baptize un Pa, Tapa leh
Kha Siangthou min” ah chiangtak in mihihna thum a hilhchian nawn hi. Huan,
hotdamna toh kisai in leng a semkhawm uhi. Pa tuh teltu, Tapa tuh semkhetu leh
Kha Siangthou tuh hotdamna sinsaktu /tangsaktu ahi (I Pet. 1:2). Khovel pilna a
suut dan in 1+1+1= 3, himahleh, Pathian thu suutna ah 1x1x1=1 ahi.
Mihingte
pilna in baan kei mahleh, Pathian a mi thum om dantak genchetna dinga tehkhinna
kizang tangpite bangzah hiam I gen ding:
(a) Kil-thum nei gittang zopkhawm (triangle) toh tehkhin ahi.
Hiai a
tunga lem kipia et in Pa, Tapa leh Kha Siangthou kibang lou/tuam vek, himahleh,
a vek ua khat a gawmkhawm Pathian ahi uhi. Pathian khat a mi thum om chih a
chiang mahmah hi.
(a) Aktui khat a thuah thum om toh tekhin ahi. Aktui khat a hihna
tuamchiat thil thum- a hawng, a da leh a tuichik a om hi. Hihna tuamchiat thil
thum gawmkhop ahi, himahleh, khat ahi. Huaiziakin, Pathian khat mihihna
tuamchiat Pa, Tapa leh Kha Siangthou kigawm ahi.
(b) Tui toh tehkhin ahi. Tui tuh khat ahi a, himahleh, hihna thum-
atui (liquid), akhal (solid) leh ahu (gas) ahi. Pathian khat a mi thumte
tehkhinna in akizang hi.
Pathian
khat a mi thum omdan tuh genchet haksa leh theihsiam haksa a, tehkhinna kipiate
leng bukim sipsip in a genchiang tuankei hi. Tehkhinna tamtak omlai mahleh
bukimtakin a taklang zou tuankei hi. Pathian a mi thumte tuh a hatzaw leh
hatlou deuh a om kei. Mihingte ngaihtuahna dan in Pa tuh Tapa sangin lianzaw
bang hi. Hiai tuh a min kisapna dan leh nasepdan (responsibility) lel ahi. Himahleh,
mun khen khat ah Jesu’n amah sanga Pa lianzaw leh thupi zaw a chih hun a om mah
hi (John 5:30; 6:38; 12:19). Hiai tuh a mihing hihna kampau, kiniamkhiakna,
zahtak leh pahtawina etsakna ahi chih theih ding ahi. Ban ah, Jesu, Pathian
kiang a thumna toh kisai in Pathian toh kihou gige leh zahtak ahi chih a
kilatna ahih ban ah, mihihna tuam nei uh chih a chiang hi.
Huaiziakin,
Trinity tuh theihsiam zoh vilvel ding ahikei hi. Lai Siangthou hon sinsakna a i
muhte tuh gintak a pomkip lel ding ahi. Pathian khat a hihna kibang thum
omkhawm gige uhi. Lianzaw leh neuzaw omlou, Lai Siangthou a min kipiate mihing
ngaihtuahna dan a insung a Pa lian pen, a zom a nu leh tate chihdan hilou in,
Pa leh Tapa tuh a kiminlohna lel ahi. Avek ua hihna leh thilhihtheihna kibang
ahi uhi.
Tulai
in, dotna om mun mahmah khat bel, Trinity thugin gingta loute hotdam ahi ding
uam? chih ahi. Hiai toh kisai in hotdamna thugin poimohtak ahihman in genlouh
theihlouh ahi. Amasain, Pathian’ thu theihna sangtak neilou, trinity thugin
sinsakna ngawn leng theilou, ahihziaka a thugin concept pom leh gingta ki-om
dinga huaite bel trinity thugin sinsakna pomlou achih theihkei ding hi. Gendan
dangin, exceptional case i chihte ahi. Anihna, Trinity thugin sinsakna
theichian ahihziaka gingta lou a midang sinsakna ana pia ahih uhleh Pathian in
hiai false teachers te tungah vai a hawm ding hi. Phetlou in, hotdamna tuh
Trinity Pathian nasep ahi a, hotdam in a omkei ding uhi.
Kapsuanmung
0 Comments