“MIHING I HIHZIAK
A THIL HIHKHELH THEIH MAH AHI”..??
A dik-le-dik lou chih om nawnlouhna gam ah, mahni ngaih dandan
dik himai ahi chihna khovel leh huihkhua ah i tengta uhi. Hindan leh gindan
tumta neilouhna khovel a ding i hi ua, khat veivei huai bang a gamtat khak a
baihlam mahmah hi. A huihkhua mawngmawng ah om ahih man in, i theihlouhkal in
huaite’n i ngaihtuahzia leh gintakzia hon sukha mahmah hi. Huaite lak ah
thilkhat i hihkhelh chiang hiam, ahihkei leh midang khat in thilkhat ahihkhelh
chiang a hehnepna dia kampau kizang mun mahmah tuh, “mihing i hih ziak a thil
hihkhelh theihmah ahi” chih ahi. Hiaibang kampau, Khristian i hihnung
nangawn in kizangzang a, ahihhang in Laisiangthou in mihing toh kisai a hon
sinsakdan toh kituakna hiam chih lungsim ngaihtuahna ah lutkha mengmeng lou hi.
I hihkhelh chia kampau kilawmpen ahih banah, pulpit tung ah akigenkhak zel ziak
leng ahithei hi. Ahihhang in, mihing i hihziak a thil kihih khial kha teitei
ahi, mi kuamah bukim a omlouh ziak ahi i chih ziak a, “Mihing i hih ziak
a thil hihkhelh thei mah ahi” chih ngaihtuahna hong om ahihleh “Mihing i
hih ziak a thil kihih khialkha teitei ding,” chihna ahi a, i gindan, i
Laisiangthou toh kituakna hihiam chih etchet hong poimoh teitei hi. Huchi ahihkei
leh mihing toh kisai, gindan dikloutak neihkhak theih hi.
Hong Kipatdan
“Mihing i hihziak a thil hihkhelh theih mah ahi” chih
ngaihdan hong piankhiatna hidia gintak tuh, 1711 lai a Poem gelhsiam Alexander
Pope in a essay gelh, “An Essay on Criticism, Part II”
a kipan hidia gintak ahi. Aman huai essay
ah, phrase kithang mahmah, “to err is human, to forgive is divine”
chih ana gelh hi. Huai tuh, mihing akihoih bukimlou ziak in thil hihkhelh tuh
mihing ngeina (nature) ahi; ahihhang
in mi khat in midangkhat a ngaihdam theihna tuh bangdang ziak ahikei a,
Pathian’ hehpihna a chiin (imitate)
sawnna ahi, chihna ahi. Alexander Pope om ma, 1st century hunlai in
A.D. Plutarch in, “For to err in
opinion, though it be not the part of wise men, is at least human” (ngaihdan
diklou neihkhak mipilte thilhih hikei mahleh mihing hihna akilatna ahi) chih
ana zang hi. Hiai tuh “to err is
human, to forgive is divine” chih hong piankhiat theihna ding a kalbi
khat ahi. Hun tamzaw ah “to err is human” (thil hihkhelh
mihing ngeina ahi) chih kampau tuh mihing in thil i bawlkhelh chiang a i suanlam
ding in kizang tangpi hi.
Huchibang ahihleh a diklouhna bang hituan ding ahia? chih
ngaihdan a omthei hi. Mihing in thil akihihkhial gige vele, a hoih dia i
ngaihtuahte, i gelte le’ng ana hoihlou khatheih ahih chiang in, a dik mah hilou
hiam? chih ngaihdan i neih uh ka gingta hi. Ahihhang in Mihing Pathian in hon
bawl tung a thil hihkhial mawngmawng dia hon bawl mah hia? chih saupi ngaihtuah
ngai hi. I ngaihtuahna hon panpihtu ding in Laisiangthou in mihing toh kisai a
gendan chi nih kia en ding i hi.
Mihing' Hihna Masa
Mihingte’ hihna masa (khelhna omma) tuh Genesis 1-2 tan ah
chiangtak in muhtheih hi. A nasep ding uh, a dinmun uh, Pathian batpih a bawl
ahihdante uh i gen kei ding a, i thulu uh toh kituak, thil hihkhial teitei dia
bawl ahi uhiam chih lam ah lutzaw ding i hi.
Pathian in mihingte abawl in, thilsiam dang tengteng sang a
thunei zaw ding leh a tungtuan zaw dia abawl ahi. Huai ahihziak in, mihing a
siamkhit in Pathian in athilsiam tengteng a en a “hoih a sa mahmah” (very
good) a chi hi (Gen. 1:31). Mihingte siam ahihma, Genesis 1:25 ah “ahoih” (and
God saw that it was good) kichi hi. (Paite
Bible ah amun nih a akiletdan kibang ahihman in ah et thak tuak khat ahi).
Mihingte dinmun toh kisai a Pathian in “hoih/ hoih mahmah” a chihna mun omsun
ahihman in, khelhna hih nailou uh, amau ah khelhna om nailou chihna ahi.
Genesis 1:28 ah, Pathian in mihingte a “vualzawl” hi.
Pathian in chipha a pung ding in a vualzawl a, leitung luahdim ding leh
thilsiamte tung ah etkolna nasem ding in akoih hi. Hiai mun ah mihing te i
pianken a “thil hihkhial dia bawl” i hihlam bangmah kilang lou a, genkhak in zong
a om kei hi.
Huai hunlai in Pathian toh akihou ding chiang un a kikal uah
kuamah ngai nailou a, khat-le-khat kikhawltuah thei uhi. A khentu ding, Pathian
toh akituaklou “khelhna” mihing ah om nailou ahihman in (Gen. 2:16). Banah,
Pathian in Adam kiang ah hihding leh hihlouh ding thu a pia hi (Gen. 2:15-16). Sia-le-pha
theihna siangtak toh siam a, a utleh Pathian’ thu mang thei ding, a utleh A’ thu
manglou a thil hihkhial thei ding in A siam hi.
Hiai bangteng i etchiang in mihingte “thil hihkhial di
mawngmawng a siam, thil hihkhelh pen i mihing hinna a omsa” a hihdan koimah ah
kimulou hi. Huchi ahihhang in tuchiang in mihing in ut in ut kei le’ng thil
kihihkhial kha teitei sek hi. Huai bangziak ahi dia aw? Mihingte tung ah bang
hiam khat tung chihna ahi a, mihing ah banghiam khat kikhek om chihna ahi. Huai
a kikhek pen i theihna ding in Genesis 3 apan a kigen mihing dinmun, dinmun
nihna ensuk ni.
Mihing' Hihna Nihna
Mihingte kikheksak hithet thiltung Genesis 3 ah amuhtheih
hi. Mihing masa Adam leh Eve in Pathian thu manglou ua, huai apan in mihingte’n
i mihing hihna masa uh kisuse dimdem hi. Pathian in “ahoih mahmah” (Very
good) a chihsate tuh Pathian’ thupina tangzou nawnloute i suakta ua (Rom.
3:23-24), i thilhoih hihpente uh nangawn puanse nin bangphet hong hi lelta hi
(Isai 64:6). Khatvei lai a, “a hoih mahmah te” Pathian’ thu i manlouh nung un,
“ase pente”, “a hoihlou pente” kisuakta hi. Mihingte khelhna nuai a saltang i hita
ua (Gal. 3:22), Romte 6:6 in i mihing lui pen khelhna pumpi ahihdan chiangtak
in agen hi. Hiaiteng ah leng mihing in ut leh utlouh thu hilou a thil i
hihkhelh ziak chiangtak in a kilangta hi.
Pathian in a vualzawl mihingte khelhna ziak in leitung
hamsiat in om a, huaizoh in lou leh louling neite hong om a, gimtak a nasepna
kia toh lei gah neta ding ahihdan Pathian in Adam genkhum hi (Gen. 3: 17-18). Pathian
toh “khelhna” ziak a kikhente i hita ua (Isai 59:2), ei hon bawlpa toh kimelma
in i omta uhi (Rom. 5:10). Ahoih bukim Pathian toh mihingte omkhawm thei
nawnlou i hihman un, mihingte tuh a hoihlou chihna ahita hi. Ahoihlou nana in
tuh thil hoih va sepdet chih omthei mawngmawng lou hi. Huaiziakin, khelhna
ziakin ut in utkei le’ng le thil hoihlou bawlkha teitei ding in i dinmun a omta
hi. Hiai dinmun Sawltak Paul in theichian mahmah in Romte 7:15 ah hichiin ana
gen hi, “Thil ka hihpen a dan ka theikei;
ka thilhih zelpen, ka thilhih utlam ahi ngal kei a, ka thil huatlam tak ka hih
zaw nak hi.”
Mihingte “diktatna apan diktatloute” i suah tak ziak un
Pathian zong i om nawn kei uhi (Rom. 3:10-12). A hoih bukimpa toh kizomlou nana
tuh thil hihkhelh, bawlkhelh tuh mihingte ngeina (nature) hong suakta hi (Gal. 5:19-21). Huai ahihziak in mihing in
thil kihih khialkhial, kibawl khial khial, ahoihlou lam ngen kilunggulh kha nak
ahi zaw hi.
Thukhitna
Mihing i hihziak mai a thil hihkhelh ding hileh, Jesu Khrist
za-a-za (100 percent) mihing hong suak ahihman in aman le thil hihkhelh,
bawlkhelh nei ding chihna ahi. Ahihhang in, Jesu Khrist tuh dembei mihing ahi
(1 Pet. 2:22; Heb. 4:15). Jesu mihing za-a-za (100 percent) hong suahna
toh, ei mihing hihna kibang hi. Ahihhang in, mihing lam ah i kibatlouhna omsun
uh tuh, “mihingte khelhna ziak in khialsa in i piang ua,” Jesu in tuh “khelhna
aneikei himhim hi.” “Mihing i hihziak a thil hihkhelh theih mah ahi” chih
ngaihdan pen Laisiangthou pansan ahikei a, Alexander Pope essay gelh apan ahizaw
hi. Huchi ahihleh bang i genta dia le? “Mihing
i hihziak ua thil kihihkhial ahikei a, mikhial hihziak ua thil kihihkhial
ahizaw hi.”
1 Johan 1:9, “I khelhnate thupha i tawi leh, i khelhnate,
ngaidam ding leh, i diktatlouhnate tengteng silsiang ding in amah tuh a
muanhuai in a diktat ahi.”
Simtute tengteng:
Toupa’n nou hon
vualzawl in hon veng zel hen;
Toupa’n a mel na tung
uah vaksak hen la, hon hehpih zel hen.
Nambars 6:24-25.
Gelhtu:
Liansuanthang H
The 25th November 2022
0 Comments