Bang laa ahia i sak uh?
(Bible
sinsakna toh kituak Biakpiakna thupidan muhsuahthakna)
(Theih ding a
poimoh masa: Hymn chih a kigelhkhak
chiang in, laavui/ laa kumluite Biakna laabu a kigelhkhate genna hideuh tangpi
a, Contemporary songs hong kichih chiang in tulai khangthak laate
kigenna a hitangpi hi, Contemporary
Worship Music a kichih chiang in, Tumging leh kaihging chi tuamtuam toh
kithuah, laa a biakpiakna a hipen hi).
Biakna ahihkeileh Biakpiakna i chih chiang in i lungsim ua hong
lang ding a ka gintak ahih leh laa a Pathian phatna ahi. Laa a Pathian Biakna
tuh saptuam khat a ding in thil poimoh mahmah khat ahi. Pathian in hon itdan, a
sianthoudan, hehpihna a hauhdan, A hatdan laate bang i sa zelzel uhi. Himahleh,
hiai laate i sak chiang in, “Bang laa ahia i sak uh? Bangziak a i laasak uh
ngentel poimoh ahia?” Chih i ngaihtuah ngei uh hiam chih in dotna ka hon bawl
masa ahi.
Kum bangzah hiam paisa a kipan in i gam uah music toh kisai
kisuanna (shift) nasatak muthei in a om hi. Nidang a khuangpi leh khuangta lel
khong a laa kisa sek pen tuchiang in tumgingtheih tuamtuamte zang in laa i sa
ta uhi. Huaikia leng hilou in, nidang a laabupi a laate sangmah in tulai a laa
kiphuakthak tampi omte kihahsak zawta hi. Khenkhatte’n a pomsiam mahmah ua, a
thakthak pakta in, kha pina ahi chi’n ana sangsiam mahmah uhi. Reformed gindan
pomkip mahmah ka hihban ah Bible sinna tungtawn in laa toh kisai
kisuanna/kikhekna hong ompen ngaihtuah in kana neikha sek hi. Ka M.Th theisis
ah a thukzawsem in Hymn song leh Contemporary songs toh kisai nungzui hinkhua a
dia a phattuamdan, Pathian i ginna adia a phattuamdan bang naktak in kana sut
hi.
I laasakte leh i laateelte toh kisai i ngaih poimoh zawk na ding
uleh i pilvan zawk theihna ding uh ngimna in, anuai ah laa tungtawn a biakna
atoh kisai a theihding bangzah hiam i ensuk ding.
1. Tumging
leh kaihgingte sang mah a laa tungtawn a Biakna piak ding.
Laasak i chih Christian hinkhua a ding a paihtheihlouh ahi. Sam
laibute, Mosi laate (Exodus 15; Deuteronomy 32), Mary’s Magnificat (Mari phatna
laa) (Luka 1:46-55), Sawltak Paul in “Phatna late, Pathian late, khalam late a
kihoupih chiat a Toupa kiang a na lungtang tengteng ua ging kilawm bawl leh
lasa in,” (Eph 5:19) hiai tengteng in Laa a Pathian phatna pen a hoih leh
chiintuak mah ahihdan hon sinsak hi. Himahleh Laisiangthou toh kituak Phatna
(Biblical Worship) i chih chiang in mahni kipahna ahihkeileh lungnopna
(Feelings) leh mahni kipuankhiakna/pulakna (Expression) maimai hilou in Thutak
(Truth) puanzakna hi zaw ahi - it’s about the Truth. Pathian i gingtak ziakin Ama phatna laate isa uh a hizaw.
Hiai ziakmah in Biakinn a i laasak uhleh i tumging tumte in
nakpitak a mohpawkha ahi. Laa himhim a laihawl (neutral) chih a omkei a, laa
te’n i ginna nakpitak in a puangzak uhi. Laa tungtawn in Pathian toh kisai
theihsiam semna bang, Pathian thupidan bang, a thil hihtheih dan bang, a
nasepte leh, a nungzuihna in bang lohtak honpia ahia chihte nakpitak in a hon
sinsak ahi. Kalteng kikhopna hunte a laa i sak zelzelte un nakpitak in sinsakna
a hon pia a mipite influence zaw hi. Hiaiziak tak mah in Martin Luther in “Let me write the hymns of the church, and I
care not who writes the theology.” ana chi hial hi. A gennop bel, Saptuam
khat ah a laasak ding uh hon galhsak un, bang kisinsak uh hiam chih theih a
poimohkei laa tungtawn in a gindan uh ka khekzouding a chihna khop ahi.
2. Hymn
thilhihtheihdan
Kumzabi tampitak, nungzui bawlna ding in laavui/Hymn songs-te
nakpitak in ana kizang hi. Nidang a sinsaktu (Reformers) khenkhat in minautang
Latin pau simtheilou leh Bible baihlamtak a simtheiloute a ding in laa mah
pansan in Laisiangthou toh kituak sinsakna (Biblical Doctrine) ana pia uhi.
Isaac Watts, Charles Wesley, Fanny Crosby chihte’n laa tampi petmah ana
gelhkhia uh a, hiai laate laavui nak taktak kia hilou in Bible sinsakna toh
kituak petmah hi.
Isaac Watts laa phuah khenkhat: A Khros Lamdang Ka velvel chiang
(BL 22; Khovel kipak hen! (BL 184); leh a dangdang. Charles Wesley laa
khenkhat: Aw Pau Sang Tampi’n ( BL 33); Krist Toupa Tuni’n Thounawn (BL487);
Ngai un Angel tangkou laa (BL 322) leh a dangdangte. Fanny Crosby laa
khekhatte: Kitheihchianna Nuam, Jesu Kei a (BL 100); Hon Pel Ken Hondampa
Nunnem (BL 71); Pathian Thupi Hen (BL 133); leh a dangdang te.
Hiai laate’n Laisiangthou a sinsakna khenkhat: khelhna, hehpihna,
Khros, thohnawnna, Jesu hong Pai nawn ding, Pathian’ lalpen hihna chihte a huap
uhi. Hiai laa te’n i ngaihtuahna leh i lungsim naktak in ana sunkha hi. Laa i
chihchiang in, nidang a, a tomzaw thukidawng, leh a sauzaw thukidawng chi a i
na muhsek uh (Catechism) chikhat ahi chileng ka khial law lawmlawm kei ding, a
septheihdan uh leng a kibang luat na om hi.
3.
Contemporary Worship (Tulai laate) hong khantouhdan.
Kum zabi 20 (20th Century) kimlai khong a pat in tumlam gamte ah
Pop Music leh Rock Music-te hong hatluat ziak in Contemporary Worship Music
(CWM) movement i chih hong haat hiaihiai hi. Hiai Biakpiakna (Worship) in a
ngim pen ahihleh mipite thathousakding, tulaidan toh kituakdeuh, leh
khangthakte a dia ninghuailou ding chih ngimna ahi. Hiai ah, Praise Band
(Worship Team i chihsek uh), projector a laathu kapkhiak, lakaih tuamdeuhdeuh
(a laa hou ding, kilumlet thithe ding, leh mi su khasia/kipaksak thei laate
hideuhbik) hong om khia hi. A sappau a chiangzaw deuhna ding in. It introduced praise bands, projection
screens, and a new genre of songs; ones that were simple, repetitive, and
emotionally resonant.
Contemporary Worship Music (CWM) in mipi tampi petmah Pathian toh
kituahna hoihtak pia ahi chihbel nialvual hilou hi. Hiai laate ah mimal
experience, Pathian toh a kinaihdan uh, leh a kipumpiakna uh khong sa tangpi
uhi. Biakinn ah hiai laate a kisak chiang in a sakle nuam a, hulum tuan mahmah
ahihziak in khanglai tampi inleng sa in, nidang sang in laasa bangle naktak in
tamtuan a muh ahi.
Hiai kikhekna a hoih kawmkawm in ngaihtuahtak ding a deihbik deuh
tamlou om hi.
●
Pastors,
Bible sutmi/sinmite, Biakna pitu tampi te’n tulai laathakte’n thuktak a Bible
toh kichimatna nei tawm in, Bible kalh bel hilou himah leh tak zoulou a alatna
mun tampi om hi in musuah uhi. (It lacks
Biblical Depth and Doctrinal Clarity).
●
A laathute
phelen in thuklutlou uhi. Etsakna: laa khenkhatte’n “Itna”, “Zalenna” chihte
Khros, Khrist, leh Tangthupha (Gospel)
tel hetlou in hahgen mahmah hi.
●
Laa
khenkhatkhat a music a hoih mahmah hang in Pathian thu telna vang mahmah hi. (Little to no theology)
●
Khenkhat te’n
mahni thiltuahte zang leh pansan in Biakpiakna pia uh a, Bible a thutak ompen
genzawlou in mahni hinkhua khong gen in sut ekek sek uhi. (Experience-centered approach to worship).
4.Biakpiakna
tungtawn a nungzui bawlna ah a lauhthon huaina bang ahia? (What’s at Stake?)
Bangziak a hiai laa a biakpiakna hichi lawmlawmtel a awlmoh ka
hiam i chihleh i laasakte un michih nasatak a hon bawl ziak ahi. I gingtak
peuhmah kisa khia a, i sak peuhmah i gingtak hong suak hi (what we sing becomes what we believe). Kalteng a Biakinn a i
laasak un i lungsim luah sawt zaw a, Biakna hun a i laasakte uh Pathian Thutak
(Biblical/theological) a hausa hileh nakpitak in i ginna hon suhaat ding a,
Khrist a itna kipzawsem hon pia in, ginna a dingkip ding in nakpitak in hon
hasuan ding hi. Lehlamtak ah, i laasakpen dai in dai henla, Pathian’ thu leng
telkha khollou leh mi tokbuai maimai aihleh bel, khalam hinkhua naupang chik a
hon koih nilouh ding ahihdan phok thakthak ding in deih huai hi.
Lamka khosuak peuhmah a tamzaw Christian innkuan a khangkia leh
piangthak kihi ahihmah in Saptuam in a hihding a poimoh masa khamangthang matna
hi zawlou in Nungzui bawlna ahi. Nungzuihna leh nungzui bawlna a kingaihnep
chiang in nungtolh baihlam diak a, thohkik bangleng a haksat luat hun omthei
ding in a gingtak huai mahmah hi. Nungzui bawlna ding vanzat poimoh mahmah
Biakpiakna (worship) ahi. Khalam a piching, thugin a dingkip, Hehpihna, Thutak,
leh itna theisiam saptuam mipi i deih in tuh bang laate kisa hi hiam chih i
theih uh poimoh lua hi.
HUCHI HILEH
LAA KUMLUITE KIA SA A, TULAI LAATE SA NAWNLOU D MAW?
Ngai chitchiat khollou hi. Laatel ah pilvang ding chihna hipen mai
hi. I laatel in Pathian’ thu a genkha na hia? Ahih keileh a phuaktu’ lunggulh
lel hia a kisa? Pathian thupina apia hia? Ahihkeileh a puaktupa kipahtawikha?
Pathian Siangthouna, hehpihna, diktatna leh Lalpen’ hihna a puangzak kha hai?
Bible toh a kituak hia? Hiaite velchet a etchet ana poimoh lua hi. A music a
hoihziak bang, a laa saknop ziak khong, leh mipi sukipak lel dingkhong a laa i
teel mawkmawk leh bel, hihkhiallua kihi ding hi.
Hiai a tunga dotnate tulai laa khenkhatkhat in nakpitak in pomkip
in saktuak tampi mahmah leng om hi.
5. Saptuam in
bangchi panlak ding?
●
Laisiangthou
toh kituak sinsakna hoihtak neih ding. Tulai huihmut dan (trends) te kipisak
louh ding a panlak ding.
●
Laapitute
thop leh nung thuap ding, Music siam leh laasiam na kia hilou a, Bible theihna
lamleng sinsakna piak ding.
●
Saptuam mipi
te kiang a dik leh a diklou omte theihsiam sak a sinsakna piak ding.
●
Laa kumluite
(Hymn songs) tulai music tetoh gawmkhawm a sakpih thak ding (reintroduced),
sakpih kawmkawm a, laasak a ompen theihsiam sak a sinsakna piak ding.
●
Upate’n
Biakpiakna pitute toh biakna paidan kikup zel a, sinsakna piak zel ding
ahi. Amau thuthu chi a ngansiah mawk
ding hilou ahi.
Thukhitna
Biakpiakna i chih Pathian a ding ahi chih phok thakthak ni. A
hehpihna ziak in Pathian in Laa tungtawn in hon bawlhoih thei hi. Laa i sak
chiang in Pathian kua ahia chih i puangkhia uh a, eite a ding a bang hon hihsak
ahi chih phokthakna hon pia hi.
Zahna lianpi toh kipahna toh Biakpiakna i peding uh. Laa a kipan
in Pathian toh kisai hon sisakna thuktakte musiah thei dingin pan i la ding ua,
Pathian thutak a kalh kei aleh Hymn songs hi in Contemporary worship-te
lungtang tawngtak a sa in Biakpiakna i peding uh. Pathian ni chauh a laasa
hilou in, niteng i hinkhua zatna ah biakpiakna hoih neitou zel ni. Simtute
Toupa’n hon vualzaw hen! Kipak.
Gelhtu,
D.K.Siam Hangsing
youngreformed@2025
0 Comments