KHALAM KILETSAKNA
“Khalam kiletsakna i chih, kiletsaknate
lak a kiselgu thukpen leh muhkhiak haksapen ahi…”
Jonathan Edwards
Bible College/Seminary kailai a houlimna topic hot mahmahte
lak a khat ahihleh, “Khalam kiletsakna” (Spiritual pride) ahi. Senior professor, senior student, prayer fellowship
tuamtuam a kihel khenkhatte’n, khalam kiletsakna or kisaktheihna chikhat nei-ut
mahmah uh, chih ahi. Midang, koimah a kihelkhakna neiloute bang niam zaw deuh akoihna/muhna
a neih ziak un, houpih leh kithuahpih haksa pawl om uhi. Huchibangte’n, Seminary
khawng ah Junior student leh a mawldeuhte
simmoh bawl in, kampau khauhtak (kisaktheihna kampau) a zatkhum zel uhi. Tulai
in, academic circle kia hilou in, Khristiante lak ah leng huchibang mi,
kikhamisak tam mahmah ua, Setan vanzat asuak maimah uhi. Pathian’ vualzawlna a
asepte’ tungtawn a mite’ kipahpih leh pahtak a a-om chiang un, khami deuh kisakna
leh mi’ tunga om kisakna baihlam mahmah hi!
Khalam kiletsakna or kisaktheihna zaw, khalam nasepna lohsapnate
ziak sang in, lohchinna i neih chiang in ahong om baih mahmah. Eima’ lungsim akipahna/lungkimna
thuktak (a feeling or deep pleasure or
satisfaction) i neih hun om hi. Khami kisakna bang, Lai Sianthou thei
huntawk kisakna leh mite’ tung deuh hi a kikoihna hong ompah in; Khristian hinkhua
hoihtak a zat ziaka midangte’ sang apil zaw deuh, hoih zaw deuh leh thupi zaw
deuh akikoihna hong om pen khalam kiletsakna hipah hi. Khalam vai anasep
khiakte ziaka hoih kholdiak kisakna, mahni kipahtakna ziaka lungkimna leh
kideihkhopna (ego boosting/complacency)
om chiang in, khalam kiletsakna ah lutkhak baihlam phetlou in, a lutkhin
kihimai hi. Huaiziakin, hiai khalam kiletsakna tuh Khristiante’ susethei,
Pathian toh hon kigamlasaktu ahihman in, khelhna lauhuai mahmahte lak a khat
ahi gige. Huan, khelhna tuamtuamte ahong kipatna bulpipen leng ahi. John Owen
in, “Khalam kiletsakna tuh kiletsaknate lak a akhawkpen ahi” chi hial hi.
Khalam kiletsakna in, mahni kisiamtanna, khalam ahat kisak huntawkna tun a,
kibawldik chihte khawng ngai akisa sese kei a, huaite nawlkhin in deih leng a
deihkei hi. Jonathan Edwards in a laibu, Some
Thoughts Concerning the Present Revival of Religion in New England ah,
hichi’n gelh hi, “Khalam kiletsakna i chih, kiletsaknate lak a kiselgu thukpen
leh muhkhiak haksapen ahi…” chi hi. Khalam kiletsakna akhawkpen leh kiselgu
muhkhiat haksapen ahihman in, khalam kiletsakna chiamtehna leh a kitheihtheihna
tamlou leh a suahtak didan i ensuk diing:
Khalam Kiletsakna
Chiamtehnate:
(i) Lepchiahna (Hypocrisy):
Khalam a kiliansakte’n midangte hoihna mutheilou in, mite’ hoihna
leh lohchinnate kipahpih haksa sase uhi. Mi a et chiang un, a siatna/hihkhelhna
pentak uh mu pahpah in, gensepah uh a. Midangte’ omdan-gamtat-khohei toh kisai
khawng le amau’ ngaihdan ahihkei a leh, amau’ tellouhna a thil kihihte himhim
soisel thangsak in, ‘ahihdan uh diklou ahi, Setan a kipan ahi’ chisukpah in, gense
miatmiat ngam uhi. Huchibang mite’n, lemching in, mite’ mitmuh in a khami pen
leh a tang sang deuh dan in om ua, khami mahmah bang in kibawltawm theizel ua,
lepchiah luatna nei teitei uh. Jesu’ hunlai a Pharisai-te mahbang in, mite’
sanga hoih zaw leh dik zaw in kikoih gige uhi. Amau’ tellouhna leh panlouhna a
vai kisaite himhim demna diing zong in muh leng muthei uhi.
(ii) Mite’ Limsakna Lunggulh (Hungry
for Attention):
Khalam kiletsakna neite’n, mite’ theihphak, mite’ pahtawi leh
zahna lunggulh pen in nei gige uhi. Huchidan khawng a ut mahmah ziak un,
diktatlou sim a nna sem hinapi in (e.g. church politics) kisiamtan
sukzel mai uhi. Mite’ ngaihsang, mai-et leh zahtak diing lunggulh in lamen gige
uhi. Lehlam pang ah, amau’ maipha zongloute peuhmah huatbawlpah ua, huat diing
a phu (deserve) a chi maimah uhi. A Langtang un mi deihsaktuam nei ua,
amau le mi’ deihsak tuamna lunggulh gige uhi.
Khalam a kiliansakte’n, midangte’ thuhilhna poimoh a kisa hetkei
ua, himahleh, midangte thuhilh a kilawp mahmah uh. Gingtu kingainiamte’n
midangte panpihna poimoh gige a kichih lai un, khalam a kiliansakte’n, midangte’
panpihna poimoh a kisa hetkei ua, midangte’n amau poimoh gige hidan in ngaihdan
nei uhi. Amau’ ngaihdan in pil leh thei huntawk kisa in, amau’ thu lou thu a sakei
ua, midangte’ thuhilhvual hilou in akikoih ua, a advice leng a la kei
un, a ngaihsak kei ua, thilteng amau’ thunuai a koihsawm in, mite’ tunga
thuneih sawm in, thuneihna sangtak nei bang in thupiak abawl zatzat ua, akinaihpihte’n
thuakhaksa sa mahmah uhi.
(iii) Kimuang Khengval (Presumption):
Pathian leh mipite’ mai ah kimuanngamna nasatak anei ua, thugen le
siam in, gen diing le a thei mahmah ua, mimawl deuhte zoubaih mahmah uh. A
nasepte uh kisialpih in, hai hansan in apau muatmuat mai uhi. Jesu kiang a, “Na
min in thillamdang tampi ka hih uh hilou hiam?” (Matt 7:22) chite toh a
dinmun uh kibang diing hi. Pil leh thei kisa ahihman un, mi zahtak leh pahtak
ban ah, minthan ut in, program poimohte ah tanmun (e.g. thugenna) ngahtheih didan a zongsiam uhi. Kideihkhop huntawk
ahihman un, zumdan theilou in, Pathian leh mihinpihte’ mitmuh in a minthanna diing
uh ahihnakleh, hihngamlouh, gen ngamlouh neilou in, hihsuk miatmiat uhi.
(iv) Hehbaih (Takes Offence Easily):
Khalam kiliansakte’n, amau’ nasep leh hihdan lemsakpihloute’
thugen a kaikawi i sek ua. A nasepte, vaihawmnate, leh sum-le-pai zatnate uh
toh kisai dotna leh advice piaka om chiang un kipahpih sang in, a zanuam kei
ua, aheh thoh maimah ua, chiamnuih chihte a dong siam kei ua, chiamnuih leh
thutak a khenkak siamkei zawmah uh. Thutak
lua leh khami lua dan a om giugeu siam mahle uh, mite’ ngaihnat loh khollou in,
mite hip khollou uhi. Amau’ vaihawmna ah kuamah kigolhlou diing, a thilhih uh dikvek
chih ngaihdan nei in, ‘ka hihkhelh a le, amoh ka kipuak diing,’ a chi giugeu
ngam uhi.
(v) Kisiamtanna (Defensiveness):
Khalam a tang sang kisa a kiliansak mahmah ahihman un, a thil hihkhelhte
uh a kimuthei hetkei uh. Himahleh, midang’ hihkhelhte a muthei mahmah ua,
genkhiakpah miatmiat diing a kilawp lamtak uh ahi, poisakna a neitawm uhi. Huan,
pil leh thei kisa ahihman un, a vaihawm dan, a nasep dan, a ngaihdan, leh a
thusinsak dante tengteng, kuahiam in, ‘dik zoulou deuh’ chi a a kuppih chiang in,
apom theikei ua, diklou chi chih himhim utlou in, a kisiamtan in a pang tinten
maimah uhi. Midangte hihkhelh mubaih mahle uh, amau hihkhelh a muthei kei ua, amit
uh a mial hi.
(vi) Mahni Kia Ki-en (Self-Focus):
Pathian’ thupina diing sang in, amau’ thupina diing zong in, mimal
angsung kia ngaihtuah pipen anei in nna sem uhi. Mahni kia a kingaihtuah (self-obsession) ziak in, midangte’ a di’n
mun a neitawm uhi. Kampau in Pathian chih gen den mahle uh, milepchiahte
ahihman un, a focus taktak uh tuh, thuneihna, minthanna, pahtakna, leh
pahtawina diing kia ahi. Mahni kia ki-etna in Pathian leh innvengte itna ding mun
a neikei himhim uhi. Huan, hichibang mite tuh mahni angmasialte ahi ua, a
kinaihpihte’n theichian mahmah uhi.
(vii) Midangte Limsaklou (Ignoring
Others):
Mahni kia kingaihtuahna ah, midangte ngaihsakna a om kei himhim hi.
Midangte limsaklou kia hilou in, a seppihte uhleh Khrist gingtu midangte leng a
zahtak kei ua, Pathian in atung ua heutu dinga aseh (amau sanga junior zawte) thunuai ah kitahlut haksa sa in utlou ua,
midangte amau’ thunuai a kitahlut diing a phut zaw uhi. Jonathan Edwards in, “Kuahiam
amau zahtak a, a thunuai a kitahlut ut omleh, kipaktak in a pom uh” chi hi.
Pathian in midangte’ kianga a piak talent―pilna, siamna, theihna, leh nasep
hoihte a limsak lam uh ahikei a, amau’ a kia diksa in a paipih linlen uhi.
Gingtu diktak, kingainiam a midangte limsak a pahtawite (1 Pet 2:17) toh a kilehbulh
hilhel uhi.
(viii) Zilna Sang Nei (Degree Holder):
Academic circle ah degree
sangtak―PhD, M.Th, leh MDiv nei; Saptuam sung ah―senior pastor, reverend,
departmental chairman, president, secretary lenkhate; laibu tuamtuam ana
gelhte, leh etc. te’n atheihlouh kal un khalam kiletsakna nei-ut mahmah uhi. A
lak uah khenkhat in, a degree uh kiletsakpih in, a pilpen leh a siampen
dan in a kikoihkha pahpah ua, Saptuam sunga experience nei a dinmun
sangtak neite’n a experience uhleh a dinmun uh a theihlouh kal ua a suan
sek ziak un, Pathian in a zat diing bangtak in zang theilou hi! Apoi mahmah ahihleh
thuhilhna leh bawlhoihna chihte limsaklou in, dik kisa gige na in, bawlhoihna
sang in kiakniamna tun zaw hi. Hichibang heutu/sinsaktu in dan tellou in a ut
dandan in (dictator) vaihawm a, amah dan bawltu pen dan in a kikoih mai
hi. Huan, company a CEO bang in a vaihawmna mun a enkol sek!
(ix) Pathian toh Hun Zang Gige (Constant
Meditation):
Bible sim lampang a hahbawl ua, a sunga thu le a thei ngial ua,
thumna hun 1-3 hours bang zang gige, khalam a sia-le-pha theihna siangtak nei,
khalam vualzawlna tampi dong gige a kingaihtuah in, a lungsim ua omte Pathian’
theihsak hi gige apom napi in, amau’ zat dia Pathian’ piak leh mite lak a share
dia A piak chihte khentuamlou ahihman un, gen di a hauthei petmah ua, huchibang
a hun zangloute sanga khami zaw in a kikoih lai uhi. Pathian toh hun zat i chih
khamitna tehnate lak a khat himahleh, khalam kiletsakna atun nuam mahmah a,
pilvan ngai hi. Mohan Chacko in, “Devotion leh fellowship i chih mohpuakna
ahikei a, Pathian itna nasep ahi” chi hi, gendik mahmah. Pathian toh thumna
hun zatna kisialpih a, khamitna lahkhiakna dan a ngaihtuahlouh himhim diing
ahi.
Khalam Kiletsakna Apan Bangchi
Suahtak Diing?
(i) Kivelchet Gige Diing (Constant
Self-Evaluation):
Khalam kiletsakna gentehna ahihleh, kam-uih (mouth-odour)
toh tehkhak theih hi. A kam-uih pen in lah agim za hetlou, himahleh, midangte’n
agim namsia za in, thuakhak sa uhi. Gentehna in, kuahiam khat in, khalam
a kiliansak ahihlam phawk hetlou in, a ministry kisaktheihpih tak in
phat hi. Himahleh, khami taktakte’n a khalam kiletsakna ana mupah ua, nuamsa
hetlou in, a kianga om tawlhuai sa uhi. Huchi ahihna ah, a tunga khalam kiletsakna
chiamtehnate ka neikha hia? chi a kivelchet gige apoimoh. Huai diiing in, na
lawmhoih mahmah hiam, na sepkhawmpihte hiam leh hon deihsak tanau kiang ah,
Toupa Jesu’n nungzuite kiang a, “… mite’n kei kua hon chi ua?” a chih dan a, amaute’
kianga, “Mi’n kei bangchi’n hon gen ua? Bangchi a hon mu hi un na thei” Mite’
hon koihdan leh muhdan diktak hon hilh in? Nang mimal in no’n muhdan diktak hon
hilh in, ka kibawlhoihna diing bangbang om in na thei?” chihte dot lit hetlouh
apoimoh petmah. Hichibang a kiniamkhiak tak a dotna poimoh na zattheih a, mite’
hon muhdan, koihdante apan kibawlhoihna diing omte na kibawlhoih theih leh,
khalam kiletsakna apan na suakta thei diing hi.
Huan, i ngaihtuahnate, i kampaute, i nasep khiakte, i omdan-gamtatte,
mi toh kisai khaknate (deal) khawng, eima’ khalam dinmun i kikoihna/kimuhna
dan (perceive our spiritual condition), i vaihawm dan leh midang toh
kitehdante khawng niteng leh hunteng a kivelchet gige poimoh lua ahi. Ban ah, i
nasepte leh kampau zatte khawng, mite’n, ‘hichi zaw deuh leh’ a chih chiang
bang un, ngaihsiamna tasam in i pang teitei hia” Ahihke’h, thil neuhneuh leh
houchik khawng ah i heh pahpah in, i nuak bawl maimah hia? Khelhna lungsim
(thikthusia leh hazatna) ei ah bei theilou in a om nilouh hia? Mite’ ngaihdan
la nuamlou in, mahni thu kia i deih hia? Thuneih utna ei ah lian nilouh lai
hia? Lungsim ah deihsaktuam leh khentuam i neihnate abei thei kei hia? I
hihkhelhte kitheihmoh bawl in, ‘ka hihkhial kha,’ chih diing haksa sa tuntun
in, i pang tentun lai hia? Ngaihdam nget niamna a la in, i kizekai saksak lai
hia? Midang, gingtute toh sepkhawmna/kithuahnate awlmoh lou in, mahni a kia
limbawl i hi hia? Hiai khawngte i kivelchet gige poimoh ahihman in, a tunga i gente
lak a telkhakna i neih leh tawpsan a, Pathian’ deihdan zonpah diing ahi.
(ii) Mikhial i Hihdan Hiphok Diing (Realize You are a Sinner):
Sawltak Paul in, “mikhialte lak a kei a khialpen ka hi” (1Tim.
1:15) ana chi! Pathian’ hehpihna leh itna ziak kia a mikhial hotdam a om, a
vualzawlna tang ka hi, i chihtheih gige apoimoh hi. Degree sangtak neih
ziaka midangte sanga khiallou zaw deuh kihituanlou, ‘amaute toh kibang a
mikhial ka hi’ chi a i pom ding ahi. Department khat ah degree
sangtak nei mahlehang leng, thilteng thei bukimlou, laizil loute theihteng leng
kithei kimlou ahihdan i mangngilh ngeilouh ahoih. Mikhial i hihvek ziak un (e.g.
degree holder, senior, junior, khami, khamilou, pil, leh a mawlte) kikimvek
i hih dan i pom dinga, i theih gige poimoh lua hi.
(iii) Jesu’ Kingaihniamna Etton Diing
(Imitate Jesus’ Humility):
Toupa Jesu Khrist kingainiamna thupi mahmah hinapi’n midangte
sanga khami zaw leh khalam tungnung zaw (tang sang zaw) in akikoih tuankei (cf.
Phil 2:7-8). Huaiziakin, a nung i zuihpa’n, eite’ zuih dia hon nutsiat
kingaihniamna enton a, A khaap a i zuih a leh, ei-ah kingaihniamna hong gahkhe ngeingei
diing hi. Huaiziakin, A nna i sepna lam chiteng ah khalam kiletsakna sang in,
khalam kingaihniamna neithei diing in Pathian’ kiang ah thuum in i ngen diing
uhi.
Simtute, khalam kiletsakna toh hing i hihleh, kingainiam thei
diing in Toupa’n hon vualzawl chiat hen aw. Amen!
Gelhtu:
Kapsuanmung
youngreformed@2023
(Kumzabi 18 a Puritan theologian leh philosopher minthang Jonathan
Edwards leh Life Church a Jess Holland laigelhte point bangzah hiam toh tulai a
Khristian khenkhatte’ kiletsak dan ka na muhdan point bangzah hiam behlap in,
khalam kiletsakna apan suahtak didan ko’n gelh hi).
Ruth Messenger
January & February 2024 a kisuah ahi.
1 Comments
Kipak...
ReplyDelete